Słuch fonematyczny (słuch fonemowy) to zdolność, dzięki której rozróżniamy fonemy, czyli najmniejsze elementy mowy, takie jak wyrazy, sylaby i poszczególne głoski. Osoba, która ma zaburzenia w tej sferze, może mieć problemy w odróżnieniu np. "k" od "g" czy "s" od "sz", a to przekłada się na trudności w pisaniu i czytaniu. Wiele dzieci potrzebuje specjalnych ćwiczeń pomagających w rozwijaniu słuchu fonematycznego.
Słuch fonematyczny, czy inaczej fonemowy, to jeden z trzech rodzajów słuchu, jaki możemy wyróżnić u człowieka. Pierwszy i podstawowy to słuch fizjologiczny, fizyczny, czyli po prostu słyszenie – odbierania fal dźwiękowych powstających w otoczeniu. Drugi to właśnie słuch fonematyczny, który polega na zdolności rozszyfrowywania mowy, a trzeci – słuch muzyczny, właściwy nielicznym jednostkom, dzięki któremu rozróżniają one dźwięki wyższe i niższe, ich barwę i głośność. Jest to tzw. inteligencja muzyczna.
Słuch fonematyczny - czym jest?
Jest to zdolność odróżniania dźwięków mowy, np. "a" od "u", "m" od "b", głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych, np. "z" od "s", "w" od "f", dzielenia w sposób prawidłowy słów na sylaby i głoski, chwytania kolejności głosek w wyrazie itp.
Za rozumienie mowy odpowiada ośrodek słuchu umiejscowiony w płacie skroniowym, zwany ośrodkiem Wernickego. Dlaczego u niektórych osób słuch fonematyczny szwankuje, do końca nie wiadomo. Jedną z przyczyn jest po prostu niedosłuch, ale mogą to być też czynniki dziedziczne lub środowiskowe
Słuch fonematyczny wykształca się we wczesnym dzieciństwie, między 1. a 2. rokiem życia. Proces ten kończy się wraz z pełnym ukształtowaniem mowy, czyli między 6. a 7. rokiem życia.
Właściwie wykształcony słuch fonematyczny umożliwia nie tylko rozumienie mowy i prawidłową wymowę. Gdy dziecko nie ma problemów np. z wychwytywaniem różnic miedzy słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie, jak np. "szale-sale", "nos-noc", "kasa-kasza", "chóry-kury", "asy-osy", nie będzie też prawdopodobnie miało problemów z nauką czytania i pisania.
I odwrotnie – deficyty w zakresie słuchu fonematycznego mogą być, po pierwsze, przyczynami zaburzeń rozwoju mowy, a później prowadzić do trudności w czytaniu i pisaniu (takich, jak: dysleksja, dysgrafia, przestawianie lub opuszczanie głosek i sylab).
Następnie, w szkole, mogą pojawić się problemy z:
rozumieniem treści poleceń, zapamiętywaniem;
uporczywym literowaniem;
nieumiejętnością połączenia głosek w wyraz;
pisaniem krótkich opowiadań;
opowiadaniem ustnym;
rozróżnieniem zmiękczeń, jak np. "ć" i "ci", "ź" i "zi";
odróżnianiem głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych, nosowych od ustnych;
opuszczaniem końcówek wyrazów;
nauką języka obcego;
zapamiętywaniem kolejności dni tygodnia, miesięcy, a nawet nauką tabliczki mnożenia.
Rozwijanie słuchu fonematycznego - ćwiczenia
Słuch fonematyczny można wyćwiczyć. Służą do tego liczne zabawy uwrażliwiające na dźwięk, jak m.in.:
jest dźwięk - nie ma dźwięku;
pokazywanie, skąd pochodzi dźwięk;
rozpoznawanie głosów różnych zwierząt, zjawisk przyrodniczych, dźwięków instrumentów muzycznych, maszyn, pojazdów, itp.;
rozpoznawanie dźwięków długich i krótkich, cichych i głośnych;
pokazywanie obrazków lub przedmiotów zaczynających się na określoną głoskę;
segregowanie obrazków pod względem odpowiednich głosek;
tworzenie wyrazów z podanych głosek;
wyszukiwanie słów rozpoczynających się lub kończących na daną sylab;
dobieranie rymujących się nazw obrazków;
wymienianie poszczególnych głosek albo wszystkich samogłosek znajdujących się w nazwach obrazków;
układanie z rozsypanych liter wyrazów, imion;
odtwarzanie usłyszanych układów rytmów przez ich wyklaskiwanie;
odgadywanie wysłuchanych odgłosów dźwiękonaśladowczych i powtórzenie ich w zachowanej kolejności;
nauka na pamięć wierszyków i piosenek, itp.
Comments